Licht in de duisternis: de verborgen impact van nachtverlichting

De nachtelijke gloed van straatlantaarns en andere lichtbronnen is voor velen een vertrouwd gezicht in het stedelijk landschap. Maar de invloed ervan op zowel de menselijke gezondheid als de biodiversiteit is groter dan eerder werd aangenomen.

De verstoring van het natuurlijke ritme

Mens en dier zijn geëvolueerd in een wereld van dag en nacht, waarbij de duisternis essentieel was voor het behoud van bepaalde biologische ritmes. Het is algemeen bekend dat nachtverlichting invloed heeft op onze slaapkwaliteit. Echter, niet alleen de mens wordt hierdoor beïnvloed. Vogels zoals de koolmees slapen onrustig, de rivierprik raakt gedesoriënteerd, en de glimworm heeft moeite om een partner te vinden.

Een samenwerking tussen het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en PIH – Kenniscentrum Milieu en Gezondheid heeft uitgewezen dat nachtverlichting mogelijk bijdraagt aan een verhoogd risico op mentale gezondheidsproblemen en overgewicht bij mensen.

Een wake-up call voor stedelijke planners

Met de verplichting om tegen 2030 over te schakelen naar ledverlichting, hebben steden en gemeenten een unieke kans om de impact van kunstlicht op flora, fauna en mensen te heroverwegen. Dankzij de inspanningen van de vijf Vlaamse provincies en het Interprovinciaal Kenniscentrum (IPKC) zijn er nu literatuurstudies beschikbaar die de weg wijzen.

Het delicate evenwicht tussen licht en gezondheid

Licht heeft een directe invloed op het slaaphormoon melatonine in ons bloed. Dit hormoon, dat essentieel is voor onze nachtrust en lichaamsherstel, wordt onderdrukt door blootstelling aan kunstlicht, vooral blauw licht. Onderzoek wijst uit dat mensen in gebieden met veel nachtverlichting mogelijk een verhoogd risico hebben op borstkanker, aangezien melatonine ook eigenschappen heeft die beschermen tegen kanker.

De stille schreeuw van de natuur

Dieren lijden ook onder de effecten van nachtverlichting. Glimwormen, bijvoorbeeld, ervaren problemen met voortplanting omdat mannelijke glimwormen de lichtsignalen van vrouwtjes niet opmerken. Vogels leggen hun eieren eerder in het seizoen, wat kan leiden tot voedseltekorten voor hun jongen.

Naar een bewuster verlichtingsbeleid

Het is duidelijk dat er geen eenduidige oplossing is. Lokale besturen worden geconfronteerd met de uitdaging om een balans te vinden tussen de noodzaak van verlichting en de bescherming van mens en natuur. De sleutel ligt in maatwerk: dimmen waar mogelijk, kiezen voor warmere lichttinten en het veiligheidsgevoel van inwoners waarborgen.

De toekomst verlicht

Een nieuw opgestelde praktijkgids, gebaseerd op uitgebreid onderzoek, zal lokale besturen assisteren in hun keuzes voor een meer verantwoorde verlichting. De gids, die eind 2023 beschikbaar zal zijn, biedt praktische tips en diepgaande inzichten om de nachtelijke impact op gezondheid en biodiversiteit te minimaliseren.

Tekst Andy Vermaut en Serge Jansen van www.westnieuws.be